Framhald af Laugaveginum

Hellismannaleið heitir leið sem stendur til að stika í sumar.  Hún liggur milli Landmannalauga og Þjórsár við Ísakot.  Þetta eru 2-3 dagleiðir og er gist í Landmannahelli og Áfangagili.  Séu Laugavegur og Hellismannaleið lögð saman, er komin heillar viku gönguleið um afar fjölbreytt umhverfi og með ágætis gistiskálum.  Það fylgir ekki sögunni hvaða aðstaða verður við Ísakot.

Önnur stór gönguleið, Stóristígur, milli Landmannalauga og Stokkalækjar, varð hinsvegar ekki að veruleika.  Hvorki var hinni frumlegu hugmynd um stikun leiðarinnar hrundið í framkvæmd, né gististöðunum (í þ.m. tveimur þeirra) komið í löglegt form fyrir næturgesti.  En landið er á sínum stað, og vilji einhver ganga þetta, ætti viðkomandi að leyta sér upplýsinga í síma
487 8780.

15.04.04

upp

Gönguleiðakort af Landmannalaugum og umhverfi

Haukur Jóhannesson, forseti Ferðafélagsins hefur um árabil verið að vinna að nákvæmu korti af Landmannalaugum og umhverfi.  Þar notar hann kortagrunn sem Orkustofnun hefur látið gera og eru ekki nema 5 metrar á milli hæðarlína!  Fregnir herma að kortið eigi ekki að kosta nema þúsundkall.  Ekki var hægt að láta kortið spanna mjög stórt svæði og nær t.a.m. Landmannahellir ekki inn á það.  En það verður gaman að sjá loksins almennilegt kort af flestum vinsælustu gönguleiðunum.

Ódýru kort Náttúruverndarinnar eru, sem kunnugt er, misheppnuð, en vilji er fyrir hendi að endurbæta þau, í samvinnu við kunnuga.  Gömlu Friðlandskortin eru enn til á frönsku og þýsku í búð Fjallafangs og kosta 50 kr. stykkið.  Þó ágæt séu, eru viss atriði orðin úrelt.
03.02.04

upp

Fersk fjallableikja

upp

Rammaáætlunin

            Fyrsti hluti rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarðvarma kom út í nóvemberlok.  Torfajökulssvæðið var meðal þess sem tekið var fyrir.  Þeir sem óttast að nú eigi að reisa raforkuver í nágrenni Landmannalauga, ættu að geta andað léttar í bili.  Torfajökulssvæðið fékk "lakasta" einkunn þeirra jarðvarma-svæða sem athuguð voru.  Það þýðir með öðrum orðum að það á fyrst að virkja á hinum stöðunum. 

Það eru fjórir faghópar sem fjalla um virkjunarkostina.  Sá þeirra sem rannsakar náttúruna (jarðminjar, vatnafar, menningarminjar, dýr, plöntur, vistkerfi, jarðvegur, landslag og víðerni) komst að sjálfsögðu að því að þetta væri eitt af mikilvægustu svæðum landsins.  Hjá hópnum sem fjallar um útivist og hlunnindi varð svæðið númer eitt, semsagt það mikilvægasta á landinu.  Þriðji hópurinn fjallar um efnahag, atvinnu og byggðaáhrif.  Hann komst ekki að niðurstöðu, á hvoru væri meiri gróðavon að virkja þarna eða gera það ekki.  Hann vill láta rannsaka betur hvernig samleið virkjanir og ferðamennska gætu haft.  Fjórði hópurinn vill líka meiri rannsóknir.  Það er hópurinn sem sér fyrst og fremst um að skoða hvar auðveldast sé að vinna sem mesta orku.  Sá hópur heldur að þarna sé mikila orku að hafa, en veit ekki hversu mikla. 

Fleira mælir á móti virkjun svæðisins. 
Hagkvæmnisástæður: Ólíkt flestum öðrum stöðum, yrðu engin not fyrir afgangsvarmann, vegna þess hve langt er til byggðar.  Af sömu ástæðu yrði líka meiri tengikostnaður en til flestra hinna jarðvarmasvæðanna. 
Lagalegar ástæður:  Virkjunarhæft svæði er nær allt innan friðlands að Fjallabaki.  Lög um náttúruvernd ná yfir það.  Auk þess hefðu framkvæmdirnar áhrif á svæði á náttúruminjaskrá.  Þau eru Hekla, Emstrur og Fjallabak

Tvö nærliggjandi svæði, þar sem hægt væri að virkja vatnsafl, voru einnig athuguð.  Annað þeirra er Markarfljót.  Það þótti versti virkjunarkosturinn á landinu: Ekkert brjálæðislega mikil orka en alltof dýrt og öllu því besta úr náttúrunnar ríki og manneskjunnar fró yrði fórnað.  Hitt svæðið þótti ekki eins mikill skaði af.  Það er Skaftá.  Ekkert tiltökumál að veita henni yfir í Tungnaá, með Langasjó sem miðlunarlón!
15.12.03   osk

Tilraun til rafrænna viðskipta

            Fjallafangsmeðlimir voru að spá í að stíga betur í takt við tímann og þóknast þeim fjölda fólks sem heldur að debetkort virki á fjöllum.  Þeir fengu því bestu gerð af síma og loftneti að láni og könnuðu skilyrðin.  Það náðist jú punktur hálfa leiðina inn að Grænagili, en of langt frá búðinni til að leggja þangað kapal eða hlaupa þangað með kort viðskiptavinanna.  Næsta skref verður að skoða hvernig svona viðskipti ganga fyrir sig í flugvélum, þar sem ekki má einusinni vera kveikt á símunum.  Enn er óvíst hvort debetkort verða tekin, sumarið 2004.

Neyðartalstöðvar við Laugaveginn

            Settar voru upp neyðartalstöðvar í skálana við Laugaveginn í sumar.  Fólk sem þarf að láta leyta að sér, en hefur komist í skála, getur látið vita af sér.  Talstöðvarnar eru stilltar inn á neyðarrás.  Það eru Ferðafélagið og slysavarnarfélagið Landsbjörg sem standa að þessu.

Samvinna lögreglu um hálendiseftirlit

            Lögregluþjónar frá Vík, Hvolsvelli og Selfossi höfðu í sumar samráð um það hvernig ferðum þeirra inn á hálendið var háttað.  Ferðir laganna varða voru bæði tíðari og skipulagðari en undanfarin sumur.  Sjaldan þurfti að kalla þá sérstaklega til vegna slysa, þau voru engin mjög alvarleg þetta sumarið.  Eitt þeirra bar akkúrat upp á eftirlitsferð.  Ekkert var heldur um kærur.  Vitneskja fólks um lögguna í hugsanlegri nálægð dregur líka úr tilefnum kæra.

Vegavinna

Þónokkuð átti sér stað í vegamálum afréttarins, þetta sumarið.  Venjulegt viðhald var að vísu jafn sjaldgæft og venjulega, og holur og þvottabretti hluti hins daglega lífs.  Hins vegar var ýmsu breytt og bætt.  T.d. var vegurinn í Dómadalshálsi breikkaður, blindbeygjan hættulega við Sólvang gerð hættuminni með hækkun og breikkun vegar, sama má segja um blindhæðina upp í Námshraunið og í Dómadalshrauninu voru ýmsar erfiðar hæðir og beygjur, kenndar við blindu, slípaðar til.  Sumstaðar var efni borið í vegi og ræsi sett, til að laga eftir og koma í veg fyrir frekari skaða af vatni, t.d. sunnanmegin í Námshrauninu. 

Verktaki hjá vegagerðinni, Erlingur á Hellu, átti heiðurinn að megninu af þessu.  Hann sá einnig um að koma Grænagilskvíslinni í réttan farveg, endurreisa varnargarðinn hennar, bæta varnargarðinn við Landmannalaugabílastæðið, dýpka farveg Námskvíslarinnar og laga til vað hennar og heita læksins.  Miðað við umfang þessara stórtæku framkvæmda, verður að segjast að frágangur sé til fyrirmyndar.  Helsti gallinn er hve áberandi vegur hefur myndast milli varnargarða Landmannalauga og Grænagils.    

Ekki er afrekaferill allra verktaka vegagerðarinnar jafn glæsilegur.  Jón og Tryggvi frá Hvolsvelli unnu sér það til frægðar að gera Fjallabaksleið austan Landmannalauga torfærari eftir að hafa heflað hana.  Svo bilaði hefillinn þeirra og var hann látinn skreyta aðkomuna að Landmannalaugum (við Sólvang) í tæpar þrjár vikur.  Loks þegar þeir sóttu hann, tröðkuðu þeir út á þriðja hundrað fermetra af hálfgrónum aurum Jökulgilskvíslarinnar.  Sárin eftir vörubíl þeirra og hefil, voru hnédjúp. 

Ekki voru allar vegaframkvæmdir á ábyrgð Vegagerðarinnar.  Rangárþing ytra tók að sér að hefla leiðirnar sem Vegagerðin telur ekki til síns verkahrings.  Dyngjuleiðin og áfram til Áfangagils, var greiðasta leiðin til byggða, að tveimur hraunhöftum frátöldum.  Valagjárspottinn var einnig gerður ljúfur.  Ritari þessa frétta komst ekki þetta árið leiðirnar milli Dómadalsleiðar og Syðra Fjallabaks (Reykjadala-, Krakatinds- og Hekluleiðir) en hefur heyrt þess getið að sveitarfélagið hafi einnig látið gera þeim eitthvað.

Þetta miklar samgönguframkvæmdir gerir hálendið líkara því sem tíðkast í byggð.  Mörgum þykir missir í torfærum troðningum.  En á meðan ekki er til járnhart skipulag sem tekur á stýringu umferðar um hálendið, þá eru svona vegabætur eina svarið við hinni miklu aukningu umferðar um svæðið.  Þær minnka hættuna á eyðileggingu ökutækja og ekki síður utanvegaaksturs, því þar sem vegirnir eru ónýtir, þar leitar fólk sér leiða utan þeirra.

Landvarsla

            Friðland að Fjallabaki er stórt svæði, heimsótt af nærri 100.000 manns á ári, opið í allar áttir fyrir ólíkum tegundum umferðar og er jafn viðkvæmt og það er fagurt.  Ætlast er til þess að einn landvörður, nokkrar vikur á ári, fræði fólk og passi að það fari ekki landinu að voða í þessu illa skipulagða villta-vestri. 

E.t.v. eru augu hinnar nýju Umhverfisstofnunar að opnast fyrir þessu erfiða ástandi.  Í þ.m. var ráðningartími landvarðar u.þ.b. tveimur vikum lengri en undanfarin ár.  Það var þó ekki eingöngu lengri tími sem um munaði þetta árið, heldur það hver ráðinn var í starfið.  Helgi heitir hann, Hjörleifsson. 

Öflugri landvörður hefur aldrei á svæðinu sést.  Hann var orðin nokkuð staðkunnugur eftir áralangt skálavarðarstarf í Landmannalaugum.  Í sínu nýja starfi hélt hann áfram að kynna sér svæðið.  Ólíkt mörgum fyrirrennara sinna vissi hann betur hvar bæri að skipta sér af umferð akandi og gangandi fólks.  Hann kom að merkingu gönguleiða og lét til sín taka við merkingu ökuleiða.  Hann hefur verið uppnefndur Steinríkur, eftir sumarið, því hann bar grjót að ótalmörgum gatnamótum og öðrum stöðum þar sem líkur eru á utanvegaakstri.  Helstu vandræðastaðina girti hann af með böndum.  Hann rakaði yfir tugi kílómetra af hjólförum í sandi, svo þau freistuðu ekki fleiri aula til að bæta sínum förum við.  Þeir sem staðnir voru að verki fengu sjálfir að raka yfir sín för.  Þar kom að gagni hár vöxtur og alvarlegt og rólegt fas, eftir atvikum.  Frekar er hlustað á fólk með þessa eiginleika.  Um leið og tímabil Helga var á enda, jókst ólögleg tjöldun og utanvegaakstur. 

Því miður er staðan sú að fræðsluhlutverk landvarðar í Friðlandi að Fjallabaki, felst einkum í því að fræða fólk um það hvað það hefur verið að gera rangt.  Svo sannarlega eru ekki allir fúsir að sitja slíkar kennslustundir. 

Við núverandi aðstæður er landvörður að vinna 50 manna verk.  Ef til væri almennilegt skipulag á friðlandinu og uppfræðsla fyrir gesti þess, væri kannski nóg að hafa 5 manns eins og Helga.

Veðurfar

            Vorið kom snemma.  Það var opnað inn í Landmannalaugar að norðan og vestan um mánaðarmótin maí-júní.  Það er væntanlega met.  En snjóleysið var allt neðan 800 metra hæðarlínu.  Langt frameftir hlýju sumrinu var snjórinn efra að sjá vatnakerfinu neðra fyrir ríkulegu hráefni.  Hinar öru vorleysingar gerðu mestan usla norðan Tungnaár og var ófært inn í Veiðivötn uns stórtækar vinnuvélar kipptu vegakerfinu í lag.  Sunnan Tungnaár var ástandið verst á Fjallabaksleiðinni austan Landmannalauga og festu sig þar bæði rútur og smærri bílar í stórum stíl.  Það var óvenju hátt í stöðuvötnum.  Laugin í Landmannalaugum var óþarflega köld til baða, fyrripart sumars.  En snjórinn efra kláraðist fljótt og seinnipart sumars voru baðmál, samgöngur og vatnastaða með "eðlilegum" hætti.

            Sumarið var gott fyrir gróðurinn, enda tók hann fjörkipp.  Það voru bæði hlýindi og væta.  Frá miðjum júní fram til ágústloka töldust ekki vera nema átta alþurrir dagar í Landmannalaugum.  Líklega voru þeir ekki heldur fleiri en svo, dagarnir þegar ekkert stytti upp.

            Hlýindi og væta gerðu gróðurþekjunni reyndar líka illt.  Það gerðist hitahelgina miklu, í seinnihluta júlí, þegar hiti var um 25 stig á suður-hálendinu.  Þá kom ægileg hitaskúr.  Hún féll m.a. á Landmannahelli.  Þar var staddur veðurfræðingur og hljóp hann út með bollann sinn og mældi 70 mm. úrkomu á klukkustund (sem er meðal mánaðarúrkoma þess svæðis).  Þó var regnið meira en svo, því fallþungi dropanna var slíkur, að uppúr bollanum skvettist.  Gróðurspjöllin urðu þannig að þurr mosinn drakk vætuna í sig, eins og svampur.  Hann varð svo þungur að stuttar ræturnar héldu ekki við og skondraðist hann þá niður fjallshlíðarnar.  Sátan, þetta iðjagræna, formhreina fjall, er nú röndótt eins og fangabúningur og mun aldrei verða söm á ný.  Spýja úr Hellisfjallinu lokaði veginum austan Landmannahellis.

27.okt.03

upp

Sníkjudýr í lauginni

            Of margir erlendir gestir voru í heitu lauginni í Landmannalaugum.  Þeir sem ofaukið var heita nasablóðyglur.  Þetta eru lirfur snigla.  Þær komu með fuglum til landsins, þetta heita sumar. Til að fjölga sér nota þær þá óyndisaðferð að bora sér undir húð fugla, fara inn í taugakerfið, upp mænuna, í heilann og þaðan í nasirnar.  Þar breytast þær í snigla en fuglarnir breytast í lík.  Þetta hjó skörð í fuglafjölda svæðisins, og var hann þó ekki mikill fyrir. 

Lirfurnar þekkja ekki muninn á fuglum og spendýrum, og varð það mörgum þeirra að aldurtila og varð til þess að fólki fór að klæja.  Með notkun deyfilyfja troða lirfurnar sér undir húð fólks, án þess að það verði þeirra var.  En mannablóðið drepur smádýr þessi.  Þá byrjar kláðinn.  Það fór að byrja að bera á þessu snemma í ágústmánuði.  Svo ágerðist þetta og í ágústlok voru þeir fleiri baðgestir sem fengu kláða en þeir sem sluppu.  Lauginni var lokað. 

Góðu fréttirnar eru þær að nasablóðyglurnar þola ekki loftkulda.  Þær munu því drepast í haust (eru trúlega dauðar þegar þessi skrif komast inn á netið), og koma ekki aftur fyrr en einhverjum fugli tekst á ný að fjlúga hingað sýktur á heitu sumri.

27.okt.03

upp

Stígagerð

            Þetta árið urðu til nýjar gönguleiðir, öðrum var lokað og enn öðrum var tekið tak.  Fyrst ber að nefna bresku sjálfboðaliðasamtökin BTCV, undir forrystu Chass nokkurs, sem starfar í samvinnu við Umhvefisstofnun.  Íslenska þjóðin stendur í þakkarskuld við þetta unga fólk sem kemur hingað á eigin kostnað til að vinna landinu gagn. 

12 til 15 manna hópur vann í nokkra daga við að gera eystri hluta Laugahrauns-hringsins greiðfærari og velja úr ákveðna leið úr því neti stígatraðks sem þar var komið.  Þarna var um sannkallað Grettistak að ræða en það besta við það var að varla var hægt að sjá að nokkuð hafi verið gert, nema stinga niður stikum.  Útsjónasemi, nærgætni og vinnuharka skiluðu ótrúlegum árangri. 

            Annað afrek sem hópurinn vann, var þó enn ótrúlegra.  Sikksakk gönguleiðin upp bratta hlíð Suðurnáms, beint fyrir ofan vöðin, hefur verið áberandi lýti, frá Landmannalaugum séð.  Þeirri leið var lokað og fólki beint upp kindagötur sem liggja upp frá Námshrauni.  Sú leið var og stikuð.  Afrekið fólst hinsvegar í því að græða sárið, þ.e. gömlu gönguleiðina.  "Plásturinn" var samansafn af gróðursneplum héðan og þaðan úr skriðunum, teknar þar sem ekki þurfti að særa heila gróðurþekju.  Svo var þessum samtíningi pússlað í stíginn.  Nú er að bíða og vona að stórrigningar, leysingavatn og ólæsir göngugarpar eyðileggi ekki þetta mikla verk.

            Enn eitt stórafrekið er að gerast á öðrum vígstöðvum.  Fyrir tilstilli Chass er að komast á betra samstarf en verið hefur, milli Náttúruverndar Ríkisins (Umhverfisstofnunar) og Ferðafélags Íslands.  Að sögn Gróu á Leiti hefur stirt samkomulag þessara stofnana hefur staðið svæðinu fyrir þrifum.  Nú eru sjálfboðaliðasamtökin komin með bækistöð í Landmannalaugum og geta þar gengið að græjunum sínum vísum.

            Stikun lengri gönguleiða hefur ekki enn átt sér stað, þó komnar séu á teikniborðið.  Þar er um að ræða Stórastíg frá Landmannalaugum/Landmannahelli til Stokkalækjar og Hellismannaleið, sem er framlenging Laugavegarins frá Landmannalaugum til Þjórsár.

            Vonlaus göngukort hafa verið að koma út.  Afleiðingar þeirra eru m.a. þær að fólk sem fylgir þeim er að búa til troðninga á stöðum þar sem það ætti alls ekki að gerast.  Gönguslóðakerfið í nágrenni Landmannalauga er nú þegar orðið afar þétt en því miður ómarkvisst og að mestum hluta ómerkt.  Slæm kort auka aðeins á ringulreiðina og skemmdirnar.

27.okt.03

upp

Nýju skiltin Náttúruverndar

            Upplýsingaskiltum fjölgaði á afréttinum í sumar.  Umhverfisstofnun (Náttúruvernd ríkisins) lét koma fyrir skiltum við aðalinnkomurnar inn í friðlandið.  Nú er semsagt orðið auðveldara að taka eftir því hvenær maður er kominn að friðlandsmörkum.  Þessi skilti hafa verið lengi í vinnslu og voru vonir bundnar við þau.  En upplýsingahlutverk þeirra er rýrt, utan að merkja útlínur friðlands.  Allir vegir, greiðir jafnt sem torfærir, eru eins merktir á þeim.  Sum vöð eru ekki merkt en eitt vaða-merki er sett á stað þar sem ekkert vað er.  Umgengnisreglur eru taldar upp og er það vel.  Þó hefði alveg mátt sleppa niðurlagi þeirra, þar sem fólk er hvatt til að skilja ekkert eftir sig á friðlandinu nema spor!  Eins og það séu nú ekki fyrir lifandis löngu komin mörgum sinnum meiri en nógu mörg spor á svæðið.

            Umhverfisstofnun lét setja upp, í Landmannalaugum,  skilti með nokkrum fuglamyndum.

27.okt.03

upp

Lanmannalaugagöngukort Ferðafélagsins

            Örnefna- og gönguleiðakort af Landmannalaugasvæðinu kom út í vor.  Haukur Jóhannesson Ferðafélagsforseti var búinn að vinna að því um langt skeið.  Grunnurinn sem hann vann á er fenginn hjá Orkustofnun.  Hún kortlagði þetta orkuríka svæði af mikilli nákvæmni með hæðarlínum fyrir hverja 5 metra.  Næstum hver hóll og hvert gil komust á kortið.  Með slík gögn í höndum ætti að vera kjörið tækifæri að teikna inn nákvæmar gönguleiðir.  En því var klúðrað.  Bæði eru margar leiðir teiknaðar vitlaust inn og enginn greinarmunur gerður á merktum/ómerktum leiðum eða auveldum/erfiðum.  Og til að bæta gráu ofan á svart, eru sýndar akleiðir sem fyrir löngu er búið að loka.  Ekkert ritmál fylgir til útskýringa á gönguleiðunum. 

Meiri vinna virðist hafa legið í örnefnaskráningunni.  Í þ.m. eru margar viðbætur og breytingar miðað við önnur kort sem til eru af svæðinu.  Núlifandi fólki kemur þar margt spánskt fyrir sjónir.  Haukur náði að hafa tal af Steina í Guttormshaga, meðan hann var á lífi, og fá hjá honum hans útgáfu af staðarnöfnum, sem var ekki endilega sú sama og hjá öðru fólki.  Einhverjir fleiri eldri menn ku einnig hafa komið að málum.  Þetta kort er spennandi innlegg í örnefnafræðina, þar sem sitt sýnist hverjum, og á það örugglega eftir að hleypa lífi í umræður um það hvað staðirnir heita. 

Kortið kostar 1.000 kr. og fæst hjá Ferðafélaginu og víðar.  Eigendur kortsins geta komið í upplýsingarútu Fjallafangs, næsta sumar, og leiðrétt það eftir fyrirmynd sem þar verður að finna.

27.okt.03

upp

Köfun í Höfðavatni

            Guðmundur kafari og Engilbert í Nefsholti gengu í sumar með köfunargræjur upp að Höfðavatni, sem liggur hæst allra stöðuvatna á afréttinum, milli Háöldu og Mógilshöfða.  Fyrir utan misheppnaða tilraunaveiðiferð þess sem þessa frétt skrifar, er ekki vitað til þess að þetta stöðuvatn hafi verið rannsakað.  Skyggni er lítið í vatninu.  Það er fullt af gróðri og gruggi.  Ekki fundu þeir félagar, fremur en ég, fisk í vatninu.  Einhver, þeim ókunn smádýr, voru þó þarna.  Hvergi fundu þeir meira en 6 metra dýpi, en vilja þó ekki útiloka að einhversstaðar sé það dýpra.

27.okt.03

23.10.03