Upphafið:
Allt
byrjaði þetta með ævintýramennsku og þannig er það reyndar
enn.
Það
var árið 1992. Það vantaði fólk til að grisja framvötn
Landmannaafréttar,
því þau höfðu verið eyðilögð með bleikjusleppingum,
nokkrum áratugum fyrr. Veiðifélag sveitarinnar auglýsti
eftir áhugasömu fólki. Fjórir hópar ákváðu að reyna.
Einn þeirra samanstóð af Gíslholtssystkynunum Palla,
Sverri, Smára og Helgu, ásamt Tolla, manni Helgu, og
Burkna, syni Palla.
Í
Gíslholti hefur verið stunduð silungsveiði, kynslóðum
saman, þannig að ekki skorti bát og veiðarfæri.
Við héldum líka að við kynnum þetta allt, en Bjarni
Jónsson fiskifræðingur kom og afsannaði það. Hann
kenndi okkur glæsilega meðferð, flökun og frágang á
ferskri bleikju. Hún var nefnilega seld á dýr hótel
í Tékklandi og Hollandi.
Til
þess að bleikjutittirnir okkar gætu orðið að slíkri
lúxusvöru, urðum við að geta selt hana, en til
þess urðum við að vera fyrirtæki og þannig varð Fjallafang
til.
Vatnafang hét móðurfyrirtækið sem tók við fiski
veiðibænda og kom honum úr landi. Þrisvar í viku skrölti
Tolli ofan af Landmannaafrétti
niður að Apavatni í Árnesþingi, með bleikjutitti sem
einusinni hefðu ekki talist mannamatur.
Bjartsýnin
ætlaði okkur lifandi að drepa. Við reistum verstöð
við suðurenda Eskihlíðarvatns,
þar sem bæði var góð bátahöfn og rennandi ferskvatn,
auk þess sem Eskihlíðarvatn var annað tveggja vatna
sem okkur var úthlutað. Hitt var Löðmundarvatn.
Ástandið á fiskinum var eymdarlegt og við réðumst strax
í fjöldamorð með netum. Fyrsta árið veiddum við þannig
rúmlega 20.000 bleikjur úr Eskihlíðarvatni einu!
- og reyndar næsta ár líka. Veiðigleðin og draumsýnin
um boldungsfisk framtíðarinnar hélt okkur að verki
í 15 - 18 tíma á dag.
Launin
fyrir seldan afla dugðu ekki fyrir útlögðum kostnaði.
En þetta var gaman. Fjöllin eru frábær staður.
Við prófuðum veiði í öllum vötnum sem aðkeyrsla var
að.
Gesti dreif að til að skoða ævintýrið. Við kynntumst
öðru fjallaliði í Landmannahelli
og Landmannalaugum
og tókum þátt í allskonar sprelli.
Við
gistum í lítilli Benz-rútu, þannig að við lifðum eins
og sardínur í dós (eða bleikjur í kæliboxi).
Árið eftir gaf veiðifélagið okkur móel, sem annars stóð
til að henda. Við skiptum um það sem ónýtt var, innréttuðum
það flott, settum það á vörubílsgrind og drógum á fjöll.
Þar með bjuggum við eins og fínt fólk.
En
það var ekki allt upp á við. Bleikjunni gekk hægt að
stækka og fitna. Vatnafang fór
á hausinn. Vinnuþrælkunin varð nýjabruminu smámsaman
yfirsterkari.
Hugsjónum og fórnfýsi eru takmörk sett, en þrjóska
og fjallabaktería hélt sumum okkar áfram við efnið.
Breytingatímabilið:
Hví
að vera að sækja vatnið yfir lækinn.
Þó fiskurinn hætti að fara til útlanda, eftir fall Vatnafangs,
þá koma útlendingar upp á Landmannaafrétt. Hvað er
æðislegra en nýveiddur fiskur úr vötnunum í kring?
Annað árið á fjöllum færðust viðskiptin smám saman frá
Tékklandi og Hollandi til Landmannalauga.
Fararstjórar eða bílstjórar pöntuðu fiskinn símleiðis
og við mældum okkur mót við þá, oftast í Landmannalaugum.
Yfirleitt vorum við með umframfisk. Við röltum með
hann milli tjalda og buðum til kaups.
Og
þá er komið að einni aðal breytunni í sögu Fjallafangs.
Það var þannig að Smári
kynntist Nínu og hún kom inn á fjórða sumri
fyrirtækisins. Nína var ekki gefin fyrir að bera
þunga hluti milli tjalda. Auk þess voru margir
nýbúnir að borða, þannig að þetta voru fýluferðir
í bland.
Ef fólk er svona sólgið í fiskinn, því þá ekki að vera
með fasta áætlun og láta fólk vita af henni, þannig
að það gangi að nýmetinu vísu? Þetta var gert og klukkan
sex á hverju kvöldi myndaðist löng biðröð svangra ferðalanga
bak við lítinn grænan Landróver á planinu í Landmannalaugum.
Marga
vantaði eitthvað til að steikja fiskinn upp úr. Aðrir
geta helst ekki borðað máltíð án þess að hafa með henni
brauð. Við hlustuðum á bænir fólks og reyndum að útvega
því það sem það vantaði. Eftir því sem fólk sá fleiri
vörutegundir hjá
okkur, þeim mun meira vantaði það. Þetta vatt hratt
upp á sig og Landróverinn "sprakk".
Búðin:
Þessi
kafli gæti líka heitið "Breytingatímabilið".
Bæði húsakostur, þ.e.a.s. bílakostur verslunarinnar
hefur tekið stakkaskiptum, sem og meðlimafjöldinn.
Helga og Tolli sprungu loks á limminu, þegar verslunarstörf
útheimtu orðið jafn mikla vinnu og veiðar og verkun
(Palli og Burkni voru hættir fyrr). Tolli var
bókstaflega ekki starfinu vaxinn, því hann var of
stór fyrir okkar fyrstu verslun með þaki, sem var
afturendi Hanomag-trukks. Hann var kominn með
hálsríg að hausti.
Þó
fólkinu fækkaði, þá jukust umsvifin og Hanomaginn varð
bráðlega líka of lítill. Það fannst rútuhræ vestur á
fjörðum og eftir nokkur kraftaverk var hún orðin að ökufærri
verslun í Landmannalaugum.
Nú
var svo komið, þar sem Fjallafangs-fólki er skammtaður
jafn mikill tími á sólarhring og öðru fólki, að það
hafði um þrennt að velja: hætta við allt, hætta með
búðina eða hætta veiðum.
Það valdi síðasta kostinn, sem var ekki slæmt, því á
sama tímabili kynntumst við ungu
áhugasömu fólki sem tók við aðstöðunni hjá okkur
og tók upp þráðinn í grisjunarvinnunni, sem þó var farin
að bera nokkurn árangur.
Það
er ekki bara líkamleg næring sem fólk vanhagar
um á fjöllum.
Til að seðja fróðleiksþorsta fólks, komum við okkur
upp annarri rútu og höfum í henni upplýsingamiðstöð.
Hún eykur ekki mikið á vinnuálagið, og enn síður tekjurnar,
en er á margan hátt gagnleg, bæði búðarfólki
og gestum.
Þökk
sé því að við völdum að hætta veiðum en halda búð, að
við sáum loks laun í formi peninga. Þó að mánaðarlaunin
séu ekki hálfdrættingur á við lágmarks verkamannalaun,
þá er það samt góð tilbreyting frá fyrstu sjö árunum,
að enginn fékk svo mikið sem krónu.
En hvað? - allir eiga sín áhugamál og sumir borga meira
með þeim en við höfum gert.
|